Home
Wprowadzenie
Programy
Inne
  

Choroby powodowane przez grzyby gromady Basidiomycota, klasy Agaricomycetes, rzędu Cantharellales, rodziny Ceratobasidiaceae

Słownik niezrozumiałych pojęć tutaj

Wprowadzenie

Grzyby z rzędu Cantharellales są saprotrofami, grzybami ektomikoryzowymi lub okolicznościowymi (fakultatywnymi) pasożytami, szczególnie korzeni i części roślin przyległych do gleby. Mogą one tworzyć owocniki o różnym kształcie i konsystencji z podstawkami zaopatrzonymi w sterygmy, na których wykształcają się zarodniki podstawkowe. Ponadto grzyby tego rzędu formują sklerocja i płonną grzybnię typu Rhizoctonia.

Grzyby z rodziny Ceratobasidiaceae tworzą owocniki rozpostarte z nie podzielonymi podstawkami.

Spośród czterech znanych rodzajów z rzędu Cantharellales, szczególnie niekorzystnie oddziaływają na rośliny grzyby z rodzaju Rhizoctonia.

Najbardziej znanymi patogenami z rodzaju Rhizoctonia są:
  • Rhizoctonia cerealis (st. mejomorficzne: Ceratobasidium cereale), sprawca rizoktoniozy zbóż,
 
  • Rhizoctonia solani (st. mejomorficzne: Thanatephorus cucumeris), przyczyna rizoktoniozy ziemniaka.
 

Rhizoctonia spp. są grzybami glebowymi wywołującymi uciążliwe choroby wielu roślin, głównie wskutek uszkadzania korzeni, podstawy pędu i bulw. Są one również przyczynami zgorzeli siewek zarówno roślin zielnych, jak i drzew i krzewów, zgorzeli podstawy źdźbeł zbóż i pędów ziemniaka, zamierania kiełków i ospowatości bulw ziemniaka. Grzyby te tworzą płonne grzybnie. W warunkach niekorzystnych grzyb wytwarza zwarte skupienia grubościennych strzępek przetrwalnikowych. Te skupienia zwane są sklerocjami. Owocniki stadium mejomorficznego, Thanatephorus cucumeris, z zarodnikami podstawkowymi pojawiają się w warunkach wysokiej wilgotności i są one rozpostarte, białe lub szarobiałe. Tworzą się one na glebie lub stykających się z glebą liściach i pędach. Chociaż występowanie Thanatephorus cucumeris jest stosunkowo częste, strzępki wyrastające z zarodników podstawkowych zwykle nie zakażają roślin.

Płonne grzybnie gatunków z rodzaju Rhizoctonia składają się z wydłużonych komórek i rozgałęzień nachylonych mniej więcej pod kątem prostym względem głównej grzybni. Każda komórka przy końcu jest nieznacznie zwężona i zaopatrzona w poprzeczną przegrodę umiejscowioną w pobliżu połączenia z komórką sąsiednią. Cechy morfologiczne rozgałęzień grzybni są zasadniczymi własnościami identyfikującymi Rhizoctonia spp.

Rhizoctonia spp. zwykle przezimowują w postaci grzybni lub sklerocjów w glebie, na porażonych częściach roślin lub materiale rozmnożeniowym, np. na bulwach ziemniaka. Grzyb może być również przenoszony z nasionami. Grzyby z rodzaju Rhizoctonia, zwłaszcza R. solani, są obecne w większości gleb. Najbardziej narażone na infekcje są młode, wolno rosnące rośliny. Rośliny szybko rosnące zwykle umykają patogenowi.

Ochrona roślin przed grzybami z rodzaju Rhizoctonia obejmuje (1) używanie nasion wolnych od patogena lub nasion zaprawianych fungicydami, (2) dobór stanowisk pod uprawę z glebą przepuszczalną i szybko się nagrzewającą, (3) odkażanie termiczne lub chemiczne podłoża w szklarniach i (4) opryskiwanie roślin fungicydami. Zalecanymi fungicydami do ochrony roślin przed rizoktoniozami są preparaty zawierające chlorotalonil, tiofanat-metylu i iprodione. Mogą one być stosowane doglebowo lub do opryskiwania roślin.

Cel ćwiczenia

1.
Poznanie objawów rizoktoniozy ziemniaka.
2.
Poznanie morfologii Rhizoctonia solani.

Materiał

Atlas chorób ziemniaka i zbóż. Pędy i bulwy ziemniaka porażone sprawcą rizoktoniozy. Szalki Petriego z kolonią Rhizoctonia solani. Preparat mikroskopowy z płonną grzybnią R. solani.

Ćwiczenie

1.
Wykorzystując atlas chorób ziemniaka i materiał zielnikowy narysuj i opisz makroskopowe objawy rizoktoniozy pędów i bulw ziemniaka. Białoszary nalot na pędach ziemniaka jest stadium mejomorficznym grzyba Thanatephorus cucumeris. Brunatnoczarne wzniesienia są sklerocjami utworzonymi z grubościennych grzybni przetrwalnikowych. Zwróć uwagę, że sklerocja te nie mają związku biologicznego z przyległą skórką i miękiszem. Dają się one łatwo usunąć przez zdrapywanie, nie pozostawiając żadnych śladów wcześniejszej obecności.
2.
Na podstawie atlasu chorób zbóż scharakteryzuj objawy chorobowe rizoktoniozy zbóż i porównaj je z objawami rizoktoniozy ziemniaka. Wyodrębnij cechy wspólne tych dwóch chorób.
3.
Opisz kolonię grzyba Rhizoctonia solani wyhodowaną na podłożu agarowym. Zwróć uwagę na kolor i zwartość grzybni oraz obecność sklerocjów. Dokonaj obserwacji zarówno okiem nie uzbrojonym, jak i przy użyciu mikroskopu stereoskopowego.
4.
Wykorzystując preparat mikroskopowy, narysuj i opisz cechy morfologiczne strzępek Rhizoctonia solani, biorąc pod uwagę ich zabarwienie, kształt, obecność przegród i sposób rozgałęziania się. Cechy morfologiczne rozgałęzień grzybni są zasadniczymi własnościami identyfikującymi Rhizoctonia spp.

Pytania i zadania

1.
Dlaczego ospowatość bulw ziemniaka nie wpływa na wartość konsumpcyjną bulw, chociaż jest formą rizoktoniozy stanowiącą duże znaczenie dla sadzeniaków?
2.
Nie będąc grzybem tworzącym zarodników, w jaki sposób Rhizoctonia solani rozprzestrzenia się?
3.
Czy Rhizoctonia solani stanowi zagrożenie dla drzew leśnych?
4.
Co to są i czym się różnią grupy anastomozowe Rhizoctonia solani?
5.
Zdefiniuj pojęcie "anastomoza".
6.
Dlaczego rozpoznanie grup anastomozowych ma istotne znaczenie w hodowli odpornościowej roślin względem Rhizoctonia spp.?
7.
Czy w obrębie grup anastomozowych Rhizoctonia spp. znajdują się rasy?
8.
Opracuj metody zapobiegania i zwalczania rizoktonioz roślin uwzględniając rodzaj uprawianej rośliny i miejsce uprawy. Wymień nazwy użytkowe fungicydów i ich grupy chemiczne zalecane do ochrony roślin przed grzybami z rodzaju Rhizoctonia.